De EU heeft de essentiële infrastructuur ter beschikking gesteld voor de “Duitse kwestie” – de rol van de grootste en machtigste staat in Europa. Als de Europeanen deze zomr de Grote Oorlog van 1914-18 herdenken, moeten zij niet alleen nadenken over de diplomatieke blunders en de enorme verspilling van levens, maar ook over het begin van een nieuwe benadering van de internationale betrekkingen die de EU belichaamt.
De Eerste Wereldoorlog vernietigde keizerrijken, creëerde talrijke nieuwe natiestaten, stimuleerde onafhankelijkheidsbewegingen in de Europese koloniën, dwong de Verenigde Staten tot een wereldmacht te worden en leidde direct tot Sovjetcommunisme en de opkomst van Hitler. Diplomatieke allianties en beloftes tijdens de Eerste Wereldoorlog, met name in het Midden-Oosten, kwamen een eeuw later ook terug om Europeanen te achtervolgen. De machtsverhoudingen in de internationale betrekkingen zijn verstoord, maar niet verbroken.
Een complexe context om te beginnen met
De Tweede Wereldoorlog bracht voldoende politieke krachten met zich mee om een revolutionaire nieuwe benadering van de interstatelijke betrekkingen op gang te brengen.
Na beide oorlogen was Europa uitgeput en verwoest. Het verschil was dat de tweede grote internationale oorlog in Europa in een generatie leidde tot een diepgaande verandering van het politieke denken, althans in West-Europa, over hoe staten hun betrekkingen moeten onderhouden. Die Stunde Null was de achtergrond van de revolutionaire ideeën van de’ oprichters’ van de EU, zoals Robert Schuman, Alcide De Gasperi, Jean Monnet, die het nieuwe idee ontwikkelde van een gemeenschap van staten die een politiek systeem instelde dat gebaseerd is op het delen van soevereiniteit.
Dit systeem heeft veel voordelen opgeleverd voor de Europeanen, maar in de afgelopen jaren is het systeem onder druk komen te staan door de opkomst van euroscepsis, populisme en nationalisme. Nu Europa zich bezint op de titanische strijd van 1914-18 is het belangrijk te herinneren aan de vooruitgang die sinds 1945 is geboekt door de Europese integratie en de verdubbelde inspanningen om nationalistische en extremistische krachten te bestrijden.
De verantwoordelijkheid voor de Grote Oorlog wordt vandaag nog steeds zwaar bediscussieerd met zeer uiteenlopende dimensies van de oorlog die door de verschillende strijders worden benadrukt. Wat echter onbetwistbaar is, is het aantal vorderingen op het gebied van wetenschap, technologie en geneeskunde, evenals de revolutionaire veranderingen in sociaal gedrag als gevolg van het conflict van 1914-18. De aristocratie werd omvergeworpen of haar rol sterk verminderd. De socialistische en arbeidersbewegingen grepen de kans aan om aanzienlijke vooruitgang te boeken, maar ook het communisme en fascisme.
De rol van elk land
Duitsland stond centraal bij beide mislukte experimenten en was tot 1990 niet in staat een vreedzame eenmaking als democratische staat tot stand te brengen. De buurlanden van Duitsland zijn de rol van Duitsland in beide wereldoorlogen echter niet vergeten en daarom weegt de last van de geschiedenis zwaarder op de Duitse schouders dan op elke andere natie in Europa. Toch heeft Duitsland Vergangenheitsbewältigung beter behandeld dan welk land dan ook in de geschiedenis; zeker veel beter dan Japan of de Sovjet-Unie/Rusland.
De Europeanen zouden het huidige Duitsland moeten contrasteren en vergelijken met dat van 1914 of 1939 als ze terugkijken op de twee rampzalige oorlogen van de twintigste eeuw. Het huidige, in de EU ingebedde Duitsland is de meest succesvolle, vooruitstrevende, democratische staat in zijn hele geschiedenis. Alle Europeanen hebben dus belang bij het blijvende succes van de EU, aangezien zij een veilig anker vormt voor de machtigste staat in Europa.
In dit document wordt nagegaan hoe de oorlog van 1914-18 heeft geleid tot fundamentele veranderingen in de Europese politiek, economie en samenleving, die na 1945 de weg hebben vrijgemaakt voor een historische nieuwe manier van omgaan met interstatelijke betrekkingen in Europa. Het suggereert dat de verschrikkingen van de Grote Oorlog in Europa nog steeds in leven zijn en dat de meeste Europeanen aarzelen om oorlog te voeren om politieke doelen te bereiken. Zij stelt dat het Europese eenwordingsproces voor Duitsland buitengewoon gunstig is geweest en dat de Duitse kwestie eindelijk tot rust kan worden gebracht.